Dưới góc độ chuyên môn, giáo dục phổ thông nước ta có nhiều lỗ hổng, một trong những “lỗ” ấy là việc hướng nghiệp cho học sinh. Hiện nay ta không có hệ thống tư vấn học đường hoàn chỉnh bao gồm tư vấn về tâm sinh lý, thái độ sống và… hướng nghiệp.
Trên lớp, học sinh chỉ được học những kiến thức bộ môn, giáo viên ít liên hệ chúng với thực tế đời sống. Giáo viên chủ nhiệm thường không có khả năng hướng dẫn các em vào đời. Gia đình cũng vậy.
Do đó mà khi học xong cấp 3, hầu hết các em đều chỉ biết đến con đường đại học, bất kể học lực, điều kiện kinh tế, nhu cầu lao động của xã hội. Dưới góc độ tích cực, điều này phản ánh tinh thần hiếu học. Nhưng dưới góc độ tiêu cực, các em đã không được hướng dẫn để có sự lựa chọn tốt nhất. (Thực ra, cánh cửa đại học chỉ dành cho một số người đáp ứng một số điều kiện nhất định. Xã hội đang mở ra rất nhiều con đường khác. Ví dụ: Hiện nay, một số trường đã có chương trình đào tạo liên thông cho phép công nhân bậc 3/7 học lên trung cấp, cao đẳng hoặc có thể thi khối K đại học để trở thành kỹ sư thực hành.)
Vì các trường không có hệ thống tư vấn học đường về hướng nghiệp như đã nói, nên Bộ Giáo dục và đào tạo mới lúng túng, không dám giao quyền chủ động cho các đại học mà tự mình tổ chức tuyển theo các khối A, B, C, D… Bằng cách này, chỉ đo được kiến thức bộ môn chứ không đo được năng khiếu ngành nghề, khiến các trường đại học không chọn được đúng người để dạy đúng ngành. Hệ quả là nhiều em bị “đặt nhầm chỗ” trong khi nhiều em khác phù hợp hơn bị gạt ra ngoài. Trên thực tế, không ít người tốt nghiệp đại học loại khá nhưng hiệu quả lao động không cao vì chỉ học để có bằng chứ không phải vì say mê, muốn làm việc mình yêu thích.
Cùng với việc tổ chức tư vấn hướng nghiệp ngay từ năm lớp 10, thậm chí sớm hơn nữa, Bộ Giáo dục hãy để các trường đại học tự tuyển sinh theo cách riêng, có thể không phải tổ chức thi đại học như bậy giờ. Ví dụ như: căn cứ vào nguyện vọng, kết quả học tập trong 3 năm cấp 3 và bảng nhận xét của nhân viên tư vấn, các trường đại học tổ chức cho học sinh làm trắc nghiệm liên quan đến ngành nghề được chọn, có thể là trắc nghiệm khách quan hoặc phỏng vấn.
Hiện nay, chương trình đào tạo đại học của ta chưa đáp ứng được nhu cầu của xã hội, thường mang tính hàn lâm, lý thuyết, thiếu cơ sở vật chất cho viêc thực hành. Những yếu tố này cộng với cách tuyển sinh không hợp lý khiến cho việc giáo dục của ta chỉ đông về số lượng, kém về chất lượng. Xã hội thiếu hụt lực lượng lao động có thể đảm đương các yêu cầu phát triển.
Dưới góc độ xã hội, việc các em chỉ chăm chăm chọn con đường thi đại học, ngoài nguyên nhân… hướng nghiệp, còn có yếu tố… khoa bảng. Xã hội Việt Nam vẫn thiên về trọng bằng cấp. Tất cả những điều này tạo ra một sức ép rất lớn lên học sinh, khiến học sinh gần như bỏ phí tuổi trẻ của mình, lao vào nhồi nhét kiến thức (chứ không phải học) để lao vào những cuộc thi. Nếu không, các em sẽ mang một mặc cảm rất lớn về việc mình không học đại học, có vẻ như tư cách công dân giữa người có học và không học không bằng nhau! Chúng ta chưa tạo, cần phải tạo một xã hội học tập, học tập phải là nhu cầu tự thân mỗi người trong cả cuộc đời, tùy vào nhu cầu của mỗi người.
Huongnghiep.vn
